Leefstijl

Lichaamsfuncties

Onder de dimensie ‘lichaamsfuncties’ van positieve gezondheid, wordt er onder andere gekeken naar de leefstijl. Hieronder valt bijvoorbeeld hoe fit iemand is en of iemand gezond eet. Maar ook alcoholgebruik en roken zijn van invloed op de lichaamsfuncties.

Bewegen

Regelmatig lichamelijke activiteit bevordert de kwaliteit van leven en kent diverse gezondheidsvoordelen. Matig intensieve lichamelijke activiteit, zoals fietsen of stevig wandelen, heeft al een gunstig effect op de gezondheid als je dit regelmatig doet. Intensieve lichamelijke activiteit, zoals hardlopen, voetballen en tennis, bevordert bovendien de conditie van hart en longen [9]. Ruim de helft van de volwassenen en ouderen in de regio voldoet aan de beweegrichtlijn 2017 van de Gezondheidsraad. Bijna drie op de vijf voldoet aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’, bijna vier op de vijf voldoet aan het onderdeel bot- en spierversterkende activiteiten, terwijl maar 7% voldoet aan het onderdeel balansoefeningen.

Ten opzichte van het landelijk gemiddelde voldoen wat meer volwassenen en ouderen aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’ en wat minder volwassenen en ouderen aan de overige onderdelen van de beweegnorm. Bij volwassenen is er een afname van het aandeel dat voldoet aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’ en een toename van het aandeel dat voldoet aan het onderdeel ‘bot- en spierversterkende activiteiten’. Deze toename is ook bij ouderen te zien. Het aandeel ouderen dat voldoet aan het onderdeel ‘balansoefeningen’ is afgenomen ten opzichte van 2016. Figuur 1 laat zien hoeveel volwassenen en ouderen voldoen aan de verschillende onderdelen van de richtlijn, uitgesplitst naar geslacht, leeftijd en SES. Vrouwen voldoen bijna vier keer zo vaak aan het onderdeel balansoefeningen van de beweegrichtlijn als mannen. Onder volwassenen voldoen vrouwen (58%) vaker aan de beweegrichtlijn dan mannen (53%). Bij ouderen is dat juist omgekeerd: onder hen voldoet 35% van de vrouwen aan de beweegrichtlijn en 46% van de mannen. Bij ouderen is dat juist omgekeerd: onder hen voldoet 35% van de vrouwen aan de beweegrichtlijn en 46% van de mannen.

Verder neemt het percentage volwassenen en ouderen dat voldoet aan de beweegrichtlijn toe wanneer de SES hoger is. Bij ouderen is dit verband sterker dan bij volwassenen.

Van de volwassenen en ouderen in de regio sport 49% minstens één dag in de week. Het landelijk gemiddelde ligt iets hoger met 51%. Het percentage is afgenomen onder volwassenen ten opzichte van 2016 (59% versus 55% in 2020). Onvoldoende lichaamsbeweging brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee [9]. Het is daarom belangrijk om te veel stilzitten te voorkomen. Bijna vier op de tien volwassenen in de regio zit meer dan 8 uur per dag.

Voeding

Gezonde voeding is belangrijk voor onze gezondheid, want het verlaagt de kans op hart- en vaatziekten en diabetes mellitus type 2, COPD, kanker, depressie, dementie en cognitieve achteruitgang [10]. Een gezond voedingspatroon bestaat uit voldoende groente en fruit, volkoren producten, peulvruchten, noten, zuivel, zachte en vloeibare vetten en zo min mogelijk suikerhoudende dranken, alcohol, rood vlees en zout [10]. Het voedingscentrum adviseert dagelijks ten minste 250 gram groente en 200 gram fruit te eten [11]. Dit heeft onder andere een positief effect op de bloeddruk en daarmee het risico op hart- en vaatziekten en beroerte. Daarnaast hangt het eten van voldoende groente en fruit samen met een lagere kans op bepaalde vormen van kanker en diabetes mellitus type 2 [12].

Van de volwassenen en ouderen en in de regio geeft 49% aan dagelijks groenten te eten. In 2012 was dit percentage 46%. Vrouwen eten vaker dagelijks groenten dan mannen (54% versus 44%). De jongere leeftijdsgroep (18 t/m 34-jarigen) eet minder vaak dagelijks groenten dan 75-plussers (42% versus 54%). Bovendien wordt er vaker dagelijks groente gegeten naarmate de SES hoger is (lage SES: 43%, hoge SES: 57%). Fruit wordt dagelijks geconsumeerd door 47% van de volwassenen en ouderen in de regio. In 2012 was dit percentage 40%. Vrouwen eten vaker dagelijks fruit dan mannen (54% versus 40%). Naarmate mensen ouder worden, eten ze vaker dagelijks fruit (van 32% voor 18 t/m 34-jarigen tot 68% voor 75-plussers).

Roken

Roken is de leefstijlfactor met veruit de hoogste bijdrage in ziektelast. Dit komt vooral doordat roken een risicofactor is voor o.a. hart- en vaatziekten, (long)kanker en COPD. Een aanzienlijk deel van de sterfte aan hart- en vaatziekten, hartfalen en beroerte wordt veroorzaakt door roken [13]. Van de volwassenen en ouderen in de regio geeft 15% aan (wel eens) te roken. Dit ligt lager dan het landelijk gemiddelde (17%) en is ook lager dan in 2016 (19%). Na vier jaar stabiel te zijn, is het percentage rokers dus afgenomen, zie figuur 2. Ongeveer 36% geeft aan vroeger gerookt te hebben, maar dat nu niet meer te doen. Mannen roken vaker dan vrouwen (18% versus 13%). Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt het percentage rokers af. Ook neemt het percentage rokers af naarmate de SES hoger is.

Bijna één op de 7 volwassenen en ouderen rookt. In 2016 was dit nog bijna één op de vijf.

Alcoholgebruik

Alcoholgebruik heeft invloed op bijna alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig verschillende aandoeningen, zowel chronische aandoeningen als acute aandoeningen en verwondingen. Het risico op gezondheidsschade door alcohol hangt af van het totale alcoholgebruik van de drinker, maar ook van het drinkpatroon dat iemand heeft. In het algemeen geldt dat hoe hoger de totale consumptie van alcohol is, hoe groter het risico op schade. Daarnaast geldt dat hoe meer alcohol per keer wordt gedronken, hoe ernstiger de schade is [14]. De Gezondheidsraad adviseert aan zowel mannen als vrouwen om geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan één glas per dag [14]. Uit de monitor blijkt dat 43% van de volwassenen en ouderen maximaal 1 glas alcoholhoudende drank per dag drinkt. Dit percentage is hoger dan in 2016 (40%).

Ouderen 2020 blijkt dat 43% van de volwassenen en ouderen maximaal 1 glas alcoholhoudende drank per dag drinkt. Dit percentage is hoger dan in 2016 (40%).

Naast niet te veel alcohol per week consumeren, is het ook belangrijk niet te veel alcohol per gelegenheid te gebruiken. We spreken van een zware drinker als vrouwen minimaal 4 glazen en mannen minimaal 6 glazen alcoholhoudende drank bij één gelegenheid drinken. Uit de monitor blijkt dat 9% zware drinker is. Zwaar alcoholgebruik is ten opzichte van 2016 afgenomen van 10% naar 9%. Bij vrouwen ligt dit percentage lager dan bij mannen (5% versus 12%). Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt het percentage zware drinkers af. Tussen de SES-groepen bestaan geen verschillen.

Ten opzichte van 2016 voldoen in 2020 meer volwassenen en ouderen aan de norm voor verantwoord alcoholgebruik. Ook is in deze periode zwaar alcoholgebruik afgenomen.

Aan de slag

Maak gezond gewoon door regelmatig aandacht te vragen voor gezonde initiatieven, bijvoorbeeld door aan te sluiten bij landelijke campagnes zoals Fit op jouw manier. Is er meer nodig voor een bepaalde groep of buurt, kies dan voor het meest effect voor een integrale en planmatige aanpak, zoals de gezonde wijkaanpak.

In de praktijk

Een mooie manier om 'gezond gewoon' te maken, is het creëren van een gezonde werkomgeving. Gezonde en vitale werknemers presteren beter, zijn creatiever en minder vaak ziek. De GGD adviseert en ondersteunt werkgevers die aan de slag willen met een gezonde leefstijl op het werk. Dat doen we via de website, nieuwsbrief en de Adviseur Gezonde Werkvloer van ons platform NOG Fitter en Vitaler.