Psychische gezondheid

Psychische gezondheid

Is iemand gelukkig en ervaart iemand het leven als zinvol? Heeft hij of zij een gevoel van controle en hoe gaat hij of zij dan om met verandering? In de domeinen ‘mentaal welbevinden’, ‘zingeving’ en ‘kwaliteit van leven’ van positieve gezondheid, komen verschillende aspecten van psychische gezondheid terug.

Geluk

Van de volwassenen en ouderen in de regio voelt 61% zich meestal gelukkig (geeft een cijfer 8 of hoger). Ouderen beoordelen hun geluk vaker met een 8 of hoger dan volwassenen (65% versus 60%). Ouderen vanaf 75 jaar beoordelen geluk minder vaak met een 8 dan ouderen van 65 t/m 74 jaar (61% versus 68%). Hoe hoger de SES, hoe vaker men een 8 geeft voor geluk. Acht procent van de volwassenen en ouderen in de regio geeft een 5 of lager voor geluk. Volwassenen en ouderen met een lage SES geven bijna drie keer zo vaak een 5 of lager voor geluk dan volwassenen en ouderen met een hoge SES (13% versus 4%).

Snel verder naar:

Mentaal welbevinden

Psychische stoornissen horen bij de groep ziekten die de grootste ziektelast veroorzaken [6]. Angststoornissen en depressiviteit komen het meest voor. Deze aandoeningen kunnen mensen ernstig beperken in hun functioneren [7]. In deze regio loopt 41% van de volwassenen en ouderen een matig risico en 6% een hoog risico op een angststoornis of depressie (figuur 1). Ten opzichte van 2016 is het percentage volwassenen met een verhoogd risico op een angststoornis of depressie toegenomen met 5%. Onder ouderen is dit percentage juist afgenomen met 4%. In 2012 was dit percentage nog 38%.

Mannen hebben minder vaak een verhoogd risico op een angststoornis of depressie dan vrouwen (41% versus 52%). Ook neemt het percentage mensen met een verhoogd risico op een angststoornis of depressie af als de leeftijd toeneemt. Zo heeft 9% van de 18- t/m 34-jarigen een hoog en 56% een matig risico op een angststoornis of depressie. Voor 65- t/m 74-jarigen is dit respectievelijk 3% en 36%. Uitzondering hierop is de groep 75-plussers; in deze groep zijn deze percentages weer groter.

Bij mensen met een hoge SES is het percentage mensen met een verhoogd risico op een angststoornis of depressie lager dan bij mensen met een lage SES.

47% van de volwassenen en ouderen hebben een verhoogd risico op het krijgen van een angststoornis of depressie.

Zingeving

Zingeving is één van de 6 domeinen van positieve gezondheid. Het ervaren van zingeving draagt bij aan gezondheid en welzijn. In figuur 2 is te zien dat de meeste volwassenen en ouderen aangeven dat hun leven betekenis en doel heeft. Ook ervaren de meeste volwassenen en ouderen hun bezigheden als belangrijk. 18- t/m 34-jarigen en 75-plussers geven het minst vaak aan dat hun leven betekenis en doel heeft en dat ze de dingen die ze doen belangrijk vinden dan de respondenten in de andere leeftijdsgroepen. Respondenten met een hoge SES geven vaker aan dat hun leven betekenis heeft en dat ze een doel hebben in het leven dan respondenten met een lage SES. Ook geven mensen met een hoge SES vaker aan dat ze de dingen die ze doen belangrijk vinden dan mensen met een lage of gemiddelde SES.

Regie over het eigen leven

Zelfregie is belangrijk voor mensen. Zelfbeschikkingsrecht, eigen kracht, drijfveren en contacten met anderen zijn bepalend voor iemands autonomie en identiteit, hoe sterk iemand in het leven staat. Daarmee is zelfregie ook belangrijk voor iemands zelfredzaamheid [5]. Uit de resultaten van de Monitor Volwassenen en Ouderen 2020 blijkt dat 91% van de volwassenen en ouderen voldoende regie over het eigen leven ervaart. Mannen geven vaker dan vrouwen aan voldoende regie over het eigen leven te hebben (92% versus 90%). De regie over het eigen leven neemt sterk af vanaf de leeftijd van 75 jaar. Ook als de SES lager is, geven mensen vaker aan onvoldoende regie over het eigen leven te hebben.

Zes op de tien volwassenen en ouderen geeft een 8 of hoger voor geluk.

Stress

Stress is van invloed op zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid. Zo kan chronische stress leiden tot overspannenheid, een burn-out, overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten, een minder sterk immuunsysteem, slapeloosheid en depressie [8]. Van de volwassenen en ouderen in de regio geeft 15% aan veel stress te ervaren. Dit is lager dan het landelijk gemiddelde (18%). Vrouwen (18%) ervaren vaker stress dan mannen (12%). Daarnaast ervaren volwassenen (19%) veel vaker stress dan ouderen (6%). Stress kan verschillende oorzaken hebben. Bij volwassenen en ouderen in regio zijn de belangrijkste stressfactoren: werk (9%), gezondheid (6%), familie (5%) en geldzaken (5%).

Veerkracht

Binnen het concept positieve gezondheid wordt gezondheid o.a. gezien als de veerkracht van mensen om zich aan te passen aan wat zich in het leven voordoet. Veerkracht is het vermogen om te herstellen van stress en tegenslagen. Van de volwassenen en ouderen in de regio heeft 23% een hoge score voor veerkracht. Van de vrouwen heeft 18% een hoge score voor veerkracht, tegenover 28% van de mannen. Van de mensen met een lage SES heeft een kleiner percentage een hoge score voor veerkracht dan van de mensen met een hoge SES (respectievelijk 19% en 27%).

Aan de slag

Door collectieve aandacht voor psychische gezondheid wordt praten over gevoelens en psychisch ongemak normaler. Landelijk beleid richt zich met name op preventie van depressie. Gemeenten kunnen regelmatig aandacht vragen voor psychische gezondheid en verwijzen naar betrouwbare informatie. Goede voorbeelden zijn de campagne 'Hey, het is oké’ en informatie op mentaalvitaal.nl. De GGD kan gemeenten ondersteunen bij een aanpak, bijvoorbeeld de lokale vertaling van landelijke campagnes. Lees hier meer over andere mogelijkheden.

In de praktijk

Op de Noord-Veluwe coördineert de GGD het Programma Mentaal Gezond. Vanuit dit programma zijn er bijeenkomsten voor vrijwilligers en mantelzorgers over het thema ’Goed zorgen voor jezelf en de ander’. Ook zijn er bijeenkomsten over stoppen met piekeren, goed slapen en zorgen voor naasten met psychische klachten.