Gemeenten en onderwijs aan zet
Integrale aanpak
Door speerpunten in het gemeentelijk gezondheidsbeleid, jeugdbeleid en schoolgezondheidsbeleid op elkaar af te stemmen kan meer gezondheidswinst worden bereikt. Door samen aan dezelfde doelen te werken in verschillende omstandigheden en door verschillende professionals worden gezondheidsboodschappen versterkt. Gemeenten zijn in de regie om in goed overleg te komen tot gezamenlijke doelen. Gemeenten, scholen en andere organisaties zijn daarna samen aan zet om hier invulling aan te geven.
Gemeentelijke ketenaanpak
Om beter zicht te krijgen op de keten van mentale gezondheid, wat er al gebeurt en waar nog aandacht nodig is, kunnen gemeenten gebruik maken van de Preventiematrix. Het invullen hiervan kan het gesprek tussen professionals vanuit gemeente en onderwijs ondersteunen en helpen de verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp te versterken. Daarnaast biedt de handreiking bevordering mentale gezondheid jeugd gemeenten een concreet stappenplan om te komen tot een samenhangend en integraal beleid. Ook met preventieakkoorden kan worden ingezet op het vergroten van de veerkracht en mentale gezondheid van de jeugd.
Het startpunt vanuit gemeenten voor het welbevinden en de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren ligt in de basistaken van de voorzieningen voor onderwijs, kinderopvang, jeugd- en jongerenwerk en vrijetijdsvoorzieningen. Daar moeten het pedagogisch klimaat, de sociale veiligheid en een positieve benadering aanwezig zijn. Gemeenten kunnen dit regelmatig onder de aandacht brengen bij en/of trainingen organiseren voor de professionals in hun gemeente die met jeugd en jongeren werken.
Gemeenten kunnen bijdragen aan de positieve ontwikkeling van mentale gezondheid door gevoelens zoals stress en ander psychisch ongemak te normaliseren, bespreekbaar te maken en te verwijzen naar betrouwbare informatie. Goede voorbeelden zijn MIND Young; een platform voor en door jongeren. MIND Young biedt informatie en herkenbare verhalen over alles wat met je MIND te maken heeft. Grip op je dip is een platform voor jongeren tussen de 16 en 25 jaar met depressieve klachten. Op de site Jongeren Hulp Online | Goede hulp binnen handbereik zijn 20 vormen van online hulpverlening voor jongeren gebundeld. Daarnaast kan een aanbod worden ontwikkeld voor specifieke groepen die vaker psychische problemen hebben, zoals jonge mantelzorgers, kinderen van ouders met psychiatrische problematiek of een verslaving (KOPP/KVO). Homepagina KOPPsupport - Kopsupport.
Collectieve aandacht voor mentaal welbevinden in de klas
De resultaten uit deze verdiepende analyses onderstrepen het belang van structurele aandacht voor het verlagen van en het omgaan met stress én vergroten van weerbaarheid voor alle jongeren. Door deze thema's klassikaal regelmatig te bespreken, wordt het bespreken van gevoelens genormaliseerd. Daarnaast leren jongeren dat onprettige gevoelens bij het leven horen, draagt het bij aan het ontwikkelen van sociale steun onder leeftijdgenoten en leren jongeren dat het normaal is om hulp te vragen van volwassenen wanneer je er zelf niet uit komt. De GGD heeft met een aantal programma’s een doorgaande leerlijn ontwikkeld die hier aandacht aan besteedt. Deze zijn:
- KinderrechtenNU in bovenbouw basisonderwijs; een gespreksmethodiek waarbij kinderen zelf aan het woord zijn en al op jonge leeftijd leren praten over gevoelens.
- Groepsgesprek klas 2 voortgezet onderwijs; ook hier zijn de leerlingen zelf aan het woord over hetgeen hen bezighoudt; dit wordt gevolgd door een gesprek met de jeugdverpleegkundige.
- Workshop Veerkracht in klas 3 of 4 voortgezet onderwijs; hierin maken de leerlingen kennis met het 5G-model, onderzoeken ze hun eigen kwaliteiten en de invloed van de omgeving en sociale media.
- Lessenserie Je brein de baas; een lessenserie met als doel de mentale gezondheid van leerlingen op het voortgezet onderwijs te versterken.
- In ontwikkeling is een subsidie aanvraag voor de Storm- aanpak; een preventieve aanpak die tot doel heeft een depressie of suïcide bij jongeren te voorkomen. Door zelfvertrouwen, weerbaarheid en veerkracht te stimuleren, leren zij hun negatieve gevoelens om te buigen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen tot sterke, gezonde volwassenen.
Met dit aanbod wil de GGD bijdragen aan een keten van voorzieningen waar de leerlingen passende hulp krijgen.
De Gezonde School-aanpak
In de landelijke aanpak ‘Mentale gezondheid voor ons allemaal' wordt een grote rol toegekend aan mentaal gezond onderwijs. Immers:
- Leerlingen die lekker in hun vel zitten hebben meer zelfvertrouwen en zijn weerbaarder. Hierdoor kunnen ze zich beter inleven in een ander, beter omgaan met emoties van zichzelf en anderen, hechtere relaties opbouwen en beter leren.
- Leerlingen met een goede basis in sociaal-emotioneel welbevinden hebben minder kans op het ontwikkelen van probleemgedrag, angst, stress en depressieklachten.
- Structureel werken aan welbevinden zorgt voor een fijnere sfeer op school en in de klas. In een veilig leerklimaat mag iedereen zichzelf zijn, mogen fouten worden gemaakt, vertonen leerlingen gepast sociaal gedrag en verzuimen docenten minder. Dat komt de leerprestaties ten goede.
Aandacht besteden aan het sociaal-emotioneel welbevinden van leerlingen is dus belangrijk. Hoe krijg je dat voor elkaar? Door te werken aan Educatie, Schoolomgeving, Signaleren en Beleid (Gezonde School-aanpak). De Gezonde School-aanpak sluit aan bij wat school al doet aan gezondheidsbevordering en versterkt wat goed gaat. De Gezonde Schooladviseur van de GGD kan hierbij ondersteunen en advies geven. Kijk voor meer informatie op Gezondeschool.nl of neem contact met ons op via gezondeschool@ggdnog.nl
Pesten aanpakken op school
Van groot belang is structurele aandacht voor het tegengaan van pesten. Volgens de Wet Veiligheid op school moeten scholen zorgen voor een sociaal veilige omgeving en moeten zij pesten tegengaan. Scholen voor primair en voortgezet onderwijs zijn verplicht een veiligheidsplan op te stellen en een anti-pest coördinator aan te wijzen. Er zijn diverse effectieve anti-pestprogramma’s beschikbaar. Goede scholing en training van onderwijspersoneel zijn belangrijk voor de veiligheid op school. Geschoolde leerkrachten kunnen voorvallen op tijd signaleren en hier op een goede manier tegen in actie komen. Gepest worden op jonge leeftijd kan levenslange gevolgen hebben. Immers, het vertrouwen van leeftijdgenoten bepaalt het sociale netwerk dat je als volwassene kunt opbouwen, hetgeen bijdraagt aan het welzijn tot op hoge leeftijd.
Meerjarenprogramma depressiepreventie
Voor professionals die betrokken zijn bij het welzijn van jongeren is er de wegwijzer Rondom Jong. Deze wegwijzer kan helpen om de ketensamenwerking rond depressieve jongeren te versterken. De werkvorm helpt ketenpartners om via ‘de reis’ van een jongere het netwerk rondom mentale gezondheid in kaart te brengen. Zo gaan ketenpartners samen na of alle stappen goed zijn ingericht, wat er nog ontbreekt, wat er beter kan en hoe elkaar goed te informeren. Op basis hiervan kunnen keuzes worden gemaakt voor een passend selectief zorgaanbod. De GGD kan ondersteunen wanneer de school aan de slag wil met Rondom Jong.
Normaliseren maar ook signalering en doorverwijzing
Het is van belang dat jongeren leren dat negatieve gevoelens en tegenslagen bij het leven horen en dat ze hierover mogen en kunnen praten. Jongeren kunnen hierin van elkaar leren; door over gevoelens te praten, leren ze dat iedereen wel eens tegenslagen meemaakt of negatieve gevoelens ervaart. Bovendien kunnen tips gedeeld worden, waardoor jongeren elkaar ook verder kunnen helpen.
Uiteraard is het daarnaast van belang dat leraren, mentoren, jeugd- en jongerenwerkers en andere professionals risicofactoren en signalen voor psychische problemen bij jongeren vroegtijdig herkennen. Ook de jeugdarts en jeugdverpleegkundige kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Bij zorgen over een leerling op basis van signalen of zorgwekkend verzuim, kunnen zij met de leerling in gesprek gaan en beoordelen of hulp nodig is.
Dit onderzoek laat zien dat psychische problemen relatief vaak voorkomen bij jongeren met bepaalde kenmerken. Het is van belang alert te zijn op deze kenmerken en/of hier navraag naar te doen. Door deze jongeren op tijd in beeld te krijgen kan, indien nodig, worden doorverwezen naar een passend aanbod.