Landelijk beleid
Er zijn signalen uit monitors en onderzoeken dat de mentale gezondheid van jongeren de laatste jaren achteruit gaat. Het thema mentale gezondheid staat, mede door de coronapandemie, daarom nadrukkelijker op de agenda. Het bevorderen van mentale gezondheid van de jeugd is namelijk één van de ambities in de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024. Het verminderen van de druk op dagelijks leven van jongeren en jongvolwassenen is daarbij als belangrijk speerpunt opgenomen. De handreiking bevordering mentale gezondheid jeugd geeft gemeenten handvatten om invulling te geven aan deze ambitie op lokaal niveau.
In de landelijke aanpak ‘Mentale gezondheid voor ons allemaal' worden concrete mogelijkheden genoemd om de mentale gezondheid van inwoners in gemeenten te bevorderen en om psychische problemen te voorkomen. In 2021 hebben het Trimbos-instituut, GGD GHOR Nederland en het RIVM samen een verkenning uitgevoerd voor deze landelijke aanpak mentale gezondheid. De resultaten hiervan zijn in vier factsheets met kernbevindingen beschreven. Binnen de landelijke aanpak is aandacht voor het domein ‘mentaal gezond onderwijs’.
'Het Integraal Zorg Akkoord (IZA) heeft als doel de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. In het IZA verschuift de focus van het repareren van gezondheid naar het bevorderen van gezondheid. Er wordt gesteld dat een gezonde leefstijl onderdeel moet uitmaken van ons dagelijks leven en dat ondersteuning daarbij allereerst vanuit het publieke of sociale domein moet komen.'
In september 2022 is het Integraal Zorg Akkoord (IZA) ondertekend. Het IZA heeft als doel de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. In het IZA verschuift de focus van het repareren van gezondheid naar het bevorderen van gezondheid. Er wordt gesteld dat een gezonde leefstijl onderdeel moet uitmaken van ons dagelijks leven en dat ondersteuning daarbij allereerst vanuit het publieke of sociale domein moet komen. In het GALA krijgt dit handen en voeten op regionaal en lokaal niveau en de financiële uitwerking krijgt vorm in de brede SPUK regeling, (SPecifieke UitKering). Het versterken van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid is één van de doelen beschreven in het GALA.
Op 5 maart 2021 is het wetsvoorstel voor integrale suïcidepreventie ingediend. Met dit voorstel zou het de plicht van de overheid worden om zich in te zetten voor suïcidepreventie in het kader van de Wet publieke gezondheid. Het wetsvoorstel is nog niet aangenomen en daarmee zijn de taken van de gemeente op het terrein van suïcide preventie niet formeel vastgelegd. Op de Noord-Veluwe bestaat het Suïcide preventiecentrum dat zich inzet voor iedereen die te maken heeft (gehad) met suïcide. Dit kan zijn voor iemand zelf, als naaste, familielid of hulpverlener. Lotgenotencontact en ervaringsdeskundigheid zijn belangrijke aspecten van de laagdrempelige vorm van ondersteuning die het centrum wil bieden.
Landelijk is er ook het meerjarenprogramma depressiepreventie. Vanuit dit programma is onder andere de wegwijzer Rondom Jong beschikbaar. De wegwijzer helpt ketenpartners om ‘de reis’ van een jongere met depressieve klachten te doorlopen. Zo gaan ketenpartners samen na of alle stappen goed zijn ingericht, wat er nog ontbreekt en wat er beter kan.
Integrale aanpak
De aanpak van mentale gezondheid is complex en vraagt om een domeinoverstijgende benadering. Mentale gezondheid gaat om het hebben van vrienden, het kunnen aangaan van relaties, het actief kunnen deelnemen aan de maatschappij, een werkzaam leven, voor jezelf betekenis geven aan je leven en een zinvol bestaan leiden. Het is dus breder dan alleen het al dan niet ervaren van psychische klachten; het gaat ook over het algemeen welbevinden in een sociale omgeving. De aanpak van mentale gezondheid vraagt om een brede kijk op gezondheid, zoals binnen Positieve Gezondheid, die voor iedereen anders is.
Advies voor beleid is om binnen een integrale aanpak en langdurige aanpak de juiste balans te zoeken tussen collectieve en selectieve preventie. De hele populatie jongeren (en hun ouders) heeft baat bij leren omgaan en praten over gevoelens zoals stress en ander psychisch ongemak. Deze vaardigheden dragen bij aan het versterken van mentale weerbaarheid en veerkracht. Op collectief niveau is daarnaast een goede signalering van belang van hoog risico-jongeren. Door hen op tijd in beeld te krijgen, kan vroegtijdig worden doorverwezen naar een passend (selectief) aanbod en kunnen ergere problemen worden voorkomen.