Conclusie
De Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen & Ouderen 2022 geeft inzicht in de fysieke en mentale gezondheid van inwoners en de impact die de coronaperiode heeft gehad. Naast een aantal positieve trends, zien we ook een aantal thema’s die extra aandacht vragen. Zowel positieve als negatieve gevolgen van de coronacrisis
Ruim de helft van de volwassenen en ouderen geeft in het najaar van 2022 aan nog gevolgen te ervaren van de coronacrisis. Mensen geven aan meer positieve dan negatieve gevolgen te ervaren. Positieve effecten zijn met name meer rust, thuis werken of thuisonderwijs volgen, betere balans tussen werk/studie en privé en meer bewegen. Negatieve gevolgen zijn onder andere minder contact met familie en/of vrienden, minder bewegen en minder goed in je vel zitten. Inwoners die negatieve gevolgen van de coronaperiode ervaren, geven iets vaker aan dat zij niet-specifieke gezondheidsklachten hebben en daar chronisch last van hebben dan inwoners die geen negatieve gevolgen van de coronaperiode ervaren. Ook zijn zij daarvoor in het afgelopen jaar vaker naar de huisarts geweest.
Daarnaast zijn er nog andere negatieve effecten van de coronapandemie. Zo heeft 7% van de volwassenen en ouderen na 3 maanden nog last van klachten na een coronabesmetting. 2% ervaart nog negatieve gevolgen van uitgestelde zorg (door henzelf of de zorgverlener). En 1,3% heeft nog zoveel last van een corona-gerelateerde gebeurtenis dat ze een verhoogd risico op posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebben.
Toename psychische klachten en stress; met name onder jongvolwassenen
Ondanks de impact van de coronacrisis, voelen 4 op de 5 volwassenen en ouderen zich gelukkig. Met een deel van de volwassenen en ouderen gaat het echter minder goed. Zo loopt bijna 1 op de 10 een verhoogd risico op een angststoornis of depressie en ervaart 17% (heel) veel stress. Onder jongvolwassenen (18 t/m 34 jaar) komen deze problemen beduidend meer voor dan in de overige leeftijdsgroepen. Voor de onderzoeksgroep als geheel zijn ongunstige trends te zien ten aanzien van de mentale gezondheid ten opzichte van de voorgaande monitors.
Op basis van een landelijk onderzoek naar de invloed van de coronapandemie op de gezondheid en leefstijl van Nederlandse volwassenen zijn er aanwijzingen dat zowel het doormaken van een infectie met het coronavirus als de coronapandemie als geheel een negatieve invloed hadden op de mentale gezondheid. De beperkende maatregelen droegen waarschijnlijk bij aan deze negatieve invloed 21. Afname in ervaren gezondheid
Een ongunstige trend zien we ook bij de ervaren gezondheid. Het aandeel volwassenen en ouderen dat hun gezondheid als (zeer) goed beoordeelt, is na een lichte stijging van 78% in 2012 en 2016 naar 80% in 2020 afgenomen naar 73% in 2022. Een mogelijke verklaring voor deze trend kan het relativerend vermogen van mensen zijn; door de eigen gezondheid te vergelijken met anderen die harder geraakt werden door de pandemie, kunnen mensen hun gezondheid als positiever ervaren ondanks de omstandigheden.
Eenzaamheid na stijging gelijk gebleven
In hoeverre de coronacrisis zijn weerslag heeft op eenzaamheid is onduidelijk. Een derde van de volwassenen en ouderen is in 2022 matig eenzaam en 11% (zeer) sterk eenzaam. Dit is vergelijkbaar met 2020. Van 2012 tot 2020 was er sprake van een toename. Deze was het sterkst tussen 2016 en 2020. Dus er lijkt voor de coronacrisis al een ongunstige trend te zijn ingezet die versterkt is tijdens de coronacrisis.
Verder besteden volwassenen en ouderen in 2022 over het algemeen minder vaak tijd aan verschillende vormen van vrijetijdsbesteding en activiteiten in de buurt dan in 2020. Deze afname was voor een deel van de activiteiten ook al zichtbaar in de periode van 2016 t/m 2020.
Weinig veranderingen in bewegen en overgewicht
De mate waarin volwassenen en ouderen voldoen aan de beweegnorm is over de jaren heen redelijk stabiel. Mogelijk heeft de coronapandemie wel invloed gehad op de mate van bewegen. Deze invloed is bij de één positief geweest en bij de ander negatief waardoor geen duidelijke trend zichtbaar is. Dit beeld wordt bevestigd in het landelijke onderzoek naar de impact van corona op gezondheid en leefstijl 21. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat men het beweeggedrag (type/vorm) heeft aangepast aan de mogelijkheden die er binnen de beperkende maatregelen waren.
Meer dan de helft van de volwassenen en ouderen heeft overgewicht. Dit is stabiel gebleven ten opzichte van 2020, maar ligt nog steeds hoger dan landelijk.
Daling roken en alcoholgebruik niet doorgezet
Na een daling in het aandeel rokers tussen 2012 en 2020, zien we dat dit in 2022 is gestagneerd. Ook de stijging tussen 2012 en 2020 in het aandeel inwoners dat voldoet aan de alcoholnorm van maximaal 1 glas per dag voldoet, is niet doorgezet.
De stabilisatie van het aandeel rokers is in lijn met de bevindingen van het landelijke onderzoek naar de impact van corona op gezondheid en leefstijl. Ook voor alcoholgebruik zien we vergelijkbare resultaten als in het landelijke onderzoek. Wat de invloed is van de coronapandemie op roken en alcoholgebruik is moeilijk te zeggen 21. Geen eenduidige trends ten aanzien van geluid- en geurhinder
In hoeverre de coronapandemie effect heeft gehad op leefomgevingsaspecten is onduidelijk. Tijdens de lockdowns waren mensen meer thuis, maar of dit ook heeft geleid tot toegenomen hinder, is niet uit de resultaten af te leiden. De meeste geluidhinder ervaren van brommers/scooters, wegverkeer <50 km/u en buren. De belangrijkste bronnen van geurhinder zijn houtkachels, BBQ’s, vuurkorven en dergelijke.
In vergelijking met 2020 zien we bij de meeste bronnen van geurhinder een lichte toename. Voor geluidhinder zien we onder ouderen voornamelijk een afname. Onder volwassenen is er een toename van geluidhinder door brommers/scooters. Een positief aspect in de leefomgeving is dat meer mensen aangeven hun woning voldoende te kunnen ventileren; 96% in 2022 ten opzichte van 90% in 2020.
Gezondheidsverschillen
Uit de monitor blijkt dat de resultaten onder mensen met een lage sociaaleconomische positie (SEP) vaak ongunstiger uitpakken dan onder degenen met een middel/hoge SEP. Zo hebben mensen met een lage SEP onder andere vaker overgewicht, bewegen ze minder, roken ze vaker en voelen ze zich vaker eenzaam. Ook is het percentage met een hoog risico op een angststoornis of depressie bij mensen met een lage SEP 2 keer zo hoog als bij mensen met een middel/hoge SEP. Deze groep verdient daarom extra aandacht.
Aan de slag
Wilt u met de resultaten van deze monitor aan het werk, dan vindt u informatie, handige materialen en tips in dit e-magazine onder de kopjes ‘Aan de slag’ en in de Aanpak Gezonde Gemeente. Daarnaast kan de GGD gemeenten, professionals, samenwerkingspartners en organisaties adviseren bij het maken van beleid en de ontwikkeling en uitrol van programma’s, campagnes en interventies. Vragen? Neem contact op met één van de onderzoekers via onderzoek@ggdnog.nl.
Kijk op www.kvnog.nl voor meer resultaten van deze en andere Gezondheidsmonitors.