Sociale omgeving
Sociale veiligheid en sociale cohesie zijn belangrijke sociale omgevingsfactoren die van invloed zijn op iemands gezondheid (zie Loket Gezond Leven). Zo draagt het kennen van mensen in de buurt bij aan sociale veiligheid en versterkt het de sociale cohesie wanneer deze mensen ook naar elkaar omkijken. Eenzaamheid
Van de volwassenen en ouderen is 43% eenzaam (32% matig en 11% (zeer) sterk). Dit is lager dan gemiddeld in Nederland waar 49% matig tot zeer sterk eenzaam is. Eenzaamheid is ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2020 (44%) en toegenomen ten opzichte van 2016 (38%) en 2012 (35%). 75-plussers zijn vaker eenzaam dan 18- t/m 74-jarigen. Ook neemt het percentage eenzame mensen toe naarmate de SEP lager wordt (zie bovenste figuur). Alleenwonenden zijn veel vaker eenzaam dan mensen die samenwonen.
Goede sociale contacten verminderen eenzaamheid. Het is echter niet zo dat hoe meer contacten men heeft, hoe minder eenzaam men is. Het hebben van 4 belangrijke relaties beschermt over het algemeen voldoende tegen eenzaamheid. Variatie in sociale relaties is belangrijk. Een aantal intieme relaties, bijvoorbeeld met kinderen en/of overige familieleden, met daarnaast een aantal andere relaties, zoals met buren en kennissen, biedt een goede bescherming tegen eenzaamheid 15.
In de monitor wordt onderscheid gemaakt tussen 2 soorten eenzaamheid: sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Van de volwassenen en ouderen is 31% sociaal eenzaam en 25% emotioneel eenzaam. Beide percentages zijn lager dan gemiddeld in Nederland (respectievelijk 35% en 30%). Sociale eenzaamheid is in onze regio licht toegenomen ten opzichte van 2020 (28%) (zie onderste figuur). Sociale eenzaamheid komt vaker voor onder ouderen en mannen; emotionele eenzaamheid vaker onder vrouwen en volwassenen.
Daarnaast geeft 1 op de 10 65-plussers aan dat zij aanraking missen. In 2020 was dit nog 1 op de 5. Verder mist 4 procent van de volwassenen en ouderen sociale steun. Mensen met een lage SEP missen vaker sociale steun dan mensen met een middel/hoge SEP.
Volwassenen en ouderen besteden minder tijd aan (sociale) activiteiten.
Vrijetijdsbesteding
Aan volwassenen en ouderen is gevraagd welke (sociale) activiteiten zij in hun vrije tijd doen. Van de deelnemers geeft 58% aan dat ze dagelijks of wekelijks op bezoek gaan of bezoek ontvangen. 86% geeft aan dat ze dagelijks of wekelijks contacten onderhouden via telefoon of internet. Beide zijn iets afgenomen ten opzichte van 2020. Ook het dagelijks of wekelijks doen van verenigingsactiviteiten (32%), het uitvoeren van een hobby of cursus met anderen (46%), of het maken van een uitstapje (21%) zijn iets afgenomen ten opzichte van 2020. Al vanaf 2016 was voor de meeste activiteiten een afname zichtbaar.
Klik hier voor een overzicht met de resultaten van de vraag naar vrijetijdsbesteding.
Van de volwassenen en ouderen heeft 56% minstens 1 keer per week contact met de buren. Dit aandeel is iets afgenomen ten opzichte van 2020 (61%).
Digitale vaardigheden
In een samenleving die steeds digitaler wordt, is het belangrijk om digitaal vaardig te zijn. Digitale vaardigheden zijn bijvoorbeeld: informatie opzoeken op internet, internetbankieren, e-mailen, beeldbellen en online afspraken maken en/of aankopen doen.
De meeste ouderen zijn digitaal vaardig; 17% geeft aan 1 of meer digitale vaardigheden niet te kunnen. Dit is afgenomen ten opzichte van 2020 (20%). Vrouwen en 75-plussers geven vaker aan 1 of meer vaardigheden niet te kunnen dan mannen en 65- tot en met 74-jarigen. Naarmate de SEP lager is, kan men vaker 1 of meer digitale vaardigheden niet.
Digitale vaardigheden zijn toegenomen onder ouderen.
Vrijwilligerswerk
Van de volwassenen en ouderen in de regio verricht 30% vrijwilligerswerk. Dit ligt hoger dan het landelijk gemiddelde (25%). Ten opzichte van 2016 en 2020 is het percentage vrijwilligers afgenomen (respectievelijk 37% en 32%). Mannen geven iets vaker aan vrijwilligerswerk te doen dan vrouwen. Volwassenen en ouderen van 35 t/m 74 jaar geven vaker aan vrijwilligerswerk te doen dan 18- tot en met 34-jarigen en 75-plussers. Naarmate de SEP hoger is, geven volwassenen en ouderen vaker aan dat ze vrijwilligerswerk doen.
Mantelzorg
Mantelzorg is zorg die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving, zoals partner, ouders, kind, buren of vrienden, als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is 18. Door de vergrijzing en toegenomen levensverwachting wordt mantelzorg steeds belangrijker. Mantelzorgers maken het mogelijk dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en daardoor minder een beroep hoeven te doen op professionele zorg.
Van de respondenten is 16% langer dan 3 maanden en/of meer dan 8 uur per week mantelzorger. Dit ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde (13%). Vrouwen geven vaker mantelzorg dan mannen. Het percentage mantelzorgers neemt toe tot en met 64 jaar en neemt daarna weer af (zie figuur). Het aandeel mantelzorgers onder 65-plussers is iets toegenomen ten opzichte van 2020 (van 14% naar 17%).
Veel mensen vinden het vanzelfsprekend en fijn om voor een naaste te zorgen. Maar het kan ook (te) zwaar zijn. In de regio voelt 14% van de mantelzorgers zich tamelijk zwaar belast tot overbelast. Dit ligt iets lager dan het landelijk gemiddelde (19%). In de populatie mantelzorgers is te zien dat vrouwen en mensen met een lage SEP (iets) vaker overbelast zijn dan mannen en mensen met een middel/hoge SEP. Naarmate men meer uren mantelzorg verleent per week, voelen mantelzorgers zich vaker tamelijk zwaar belast tot overbelast.
Aan de slag
Een van de doelen uit het GALA is het versterken van de sociale basis, zoals het verbeteren van mogelijkheden voor inwoners om elkaar te ontmoeten en het bieden van activiteiten en voorzieningen ter ondersteuning of ontspanning. Het extra ondersteunen van mantelzorgers bij het uitvoeren van hun zorgtaken en het versterken van het respijtzorgaanbod is ook onderdeel van het GALA, evenals Welzijn op Recept.
Er zijn veel initiatieven en goede voorbeelden voor een gezonde, sociale leefomgeving, zoals het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid en de aanpak beter oud worden. In de nieuwe Omgevingswet heeft de sociale leefomgeving een belangrijke rol, die raakt aan deze opgaven van gemeenten.
Gemeenten kunnen inwoners ook ondersteunen bij het verbeteren van digitale vaardigheden, bijvoorbeeld via activiteiten bij bibliotheken. Daarnaast zijn er ook initiatieven voor mensen die laaggeletterd zijn om hun gezondheidsvaardigheden te verbeteren, zoals de interventie Voel je goed!.