Impact corona
Tijdens de coronapandemie en de periodes met coronamaatregelen van maart 2020 tot en met circa maart 2022, veranderde er veel in het dagelijks leven3 . Er waren lockdowns en mensen moesten anderhalve meter afstand houden. Veel mensen zijn tijdens de pandemie besmet geraakt met het virus en hebben in isolatie gezeten. Een deel van de besmette mensen is in het ziekenhuis opgenomen of overleden. Ook stond de zorg onder grote druk en werd sommige zorg uitgesteld. Ingrijpende gebeurtenissen/ervaringen
Het meemaken van schokkende gebeurtenissen kan leiden tot gezondheidsproblemen. Ingrijpende gebeurtenissen of ervaringen die volwassenen en ouderen hebben meegemaakt tijdens de coronaperiode zijn bijvoorbeeld een opname in het ziekenhuis door corona of een andere (ernstige) ziekte, of het overlijden van een naaste.
Iets meer dan een kwart van de volwassenen en ouderen heeft nog last van meegemaakte gebeurtenissen of ervaringen in de coronaperiode (zie onderstaand figuur). Een deel van de heftige gebeurtenissen/ervaringen die men meemaakte tijdens de coronaperiode, had te maken met het virus en de maatregelen. 18% van de inwoners maakte een coronagerelateerde gebeurtenis mee en had daar, tijdens het onderzoek, nog last van.
2,4% van de volwassenen en ouderen heeft nog zoveel last van de ingrijpende gebeurtenis/ervaring dat ze een verhoogd risico hebben op posttraumatische stressstoornis (PTSS). Een verhoogd risico op PTSS komt met name voor onder 18- tot en met 64-jarigen en mensen met een lage SEP. Deze doelgroepen hebben ook vaker nog last van ingrijpende gebeurtenissen/ervaringen. In ongeveer de helft van de gevallen (1,3%) komt de verhoogde indicatie op PTSS door een coronagerelateerde gebeurtenis. Dit komt met name door het bang zijn dat hij/zij of een naaste corona zou krijgen, het overlijden van een naaste, of dat men geen afscheid kon nemen van iemand die is overleden.
In Nederland hebben gemiddeld iets meer inwoners nog last van een ingrijpende gebeurtenis/ervaring (30%) en een verhoogd risico op PTSS (3,7%).
Post-COVID
Post-COVID refereert aan langdurige klachten nadat iemand besmet is geweest met het coronavirus. De klachten die mensen rapporteren zijn heel divers en gaan vaak gepaard met vermoeidheid en concentratie- en geheugenproblemen4 . Ruim 1 op de 10 respondenten is in de voorgaande 3 maanden besmet met het coronavirus. Bijna de helft van de respondenten liep langer dan 3 maanden geleden een coronabesmetting op. Van hen heeft 7% nog last van klachten. Dit zijn 2 keer zoveel 18- t/m 64 jarigen (8%) als 65-plussers (4%). Volwassenen en inwoners met een middel/hoge SEP geven vaker aan besmet te zijn geweest met het coronavirus dan respectievelijk ouderen en inwoners met een lage SEP.
Uitgestelde zorg
Vanwege de grote druk op de zorg tijdens de coronapandemie werd zorg regelmatig uitgesteld. Voor 8% van de respondenten geldt dat 1 of meerdere afspraken door de zorgverlener zijn afgezegd/uitgesteld. 4% van de respondenten heeft zelf 1 of meerdere afspraken afgezegd. Voor 57% van de respondenten die zorg nodig hadden, geldt dat zorgafspraken gewoon door konden gaan. De belangrijkste reden om zelf een afspraak af te zeggen, was dat diegene op dat moment in quarantaine zat vanwege corona. Als 2e en 3e reden werden genoemd: bang om besmet te raken en iemand anders te besmetten. 2 procent heeft nog niet alle zorg ontvangen, maar wel nodig en eveneens 2 procent ervaart nog negatieve gevolgen van de uitgestelde zorg.
Van de inwoners die zorg nodig hadden geldt voor meer 18- t/m 64-jarigen dan 65-plussers dat afspraken door de zorgverlener zijn afgezegd/uitgesteld. Inwoners met een lage SEP die zorg nodig hadden ervaren vaker nog negatieve gevolgen van uitgestelde zorg dan inwoners met een middel/hoge SEP.
Inwoners die nog negatieve gevolgen van de coronaperiode ervaren geven vaker aan niet-specifieke gezondheidsklachten te hebben.
Niet-specifieke gezondheidsklachten
Na ingrijpende gebeurtenissen, zoals de coronapandemie, kunnen mensen bepaalde gezondheidsklachten ontwikkelen die moeilijk te diagnosticeren zijn. De klachten kunnen meerdere orgaansystemen betreffen, zoals hart- en vaatstelsel, zenuwstelsel en psyche. De oorzaak van de klachten is vaak onbekend of onduidelijk, ook na bezoek aan een arts.
94% van de inwoners rapporteert 1 of meer gezondheidsklachten in de afgelopen maand. 60% heeft chronisch (langer dan 6 maanden) last van klachten en 53% heeft in het afgelopen jaar de huisarts bezocht voor deze klachten. In de regio Noord- en Oost-Gelderland liggen deze percentages iets lager dan gemiddeld in Nederland (respectievelijk 64% en 56%).
De meest benoemde chronische klachten zijn: moeheid (24%), klachten aan been/heup/knie/voet (21%), rugklachten (20%), nek- of schouderklachten (18%), en slaapproblemen (17%).
Inwoners die tijdens het onderzoek aangaven nog negatieve gevolgen van de coronaperiode te ervaren, geven iets vaker aan dat zij gezondheidsklachten hadden, daar chronisch last van hebben en daarvoor in het afgelopen jaar naar de huisarts zijn geweest dan inwoners die geen negatieve gevolgen van de coronaperiode ervaren. Ook inwoners die nog last hebben van klachten na een coronabesmetting geven dit vaker aan.
Gevolgen coronaperiode
Ruim de helft van de volwassenen en ouderen in de regio geeft aan ten tijde van het onderzoek (najaar 2022) nog gevolgen van de coronaperiode te ervaren. Ongeveer 46% ervaart positieve gevolgen en bijna 40% ervaart (ook) negatieve gevolgen (zie figuur).
Top 5 positieve gevolgen:
- Meer rust (15%)
- Thuiswerken of thuisonderwijs volgen (15%)
- Betere balans tussen werk/studie en privé (12%)
- Meer bewegen (12%)
- Meer tijd voor gezin, familie of vrienden (12%)
Top 5 negatieve gevolgen:
- Minder contact met familie of vrienden (13%)
- Minder bewegen (8%)
- Minder goed in je vel zitten (8%)
- Zorgen om de ontwikkeling van mijn kinderen (6%)
- Langdurig herstel na een coronabesmetting (5%)
1 op de 4 volwassenen en ouderen ervaart alleen nog positieve gevolgen en 1 op de 5 alleen nog negatieve gevolgen.
Volwassenen van 18 t/m 64 jaar geven vaker dan 65-plussers aan nog negatieve en/of positieve gevolgen van de coronaperiode te ervaren. Vrouwen geven iets vaker aan nog negatieve gevolgen te ervaren. Inwoners met een middel/hoge SEP ervaren vaker positieve gevolgen van de coronaperiode.
Voor een volledig overzicht van de impact van corona op verschillende levensterreinen, klik hier.
Aan de slag
Ruim 3 jaar na de eerste coronabesmetting is nu een nieuwe fase ingegaan, waarbij voor corona dezelfde adviezen gelden als bij andere luchtweginfecties. Het coronavirus en de coronamaatregelen hebben echter wel invloed gehad op bepaalde groepen in de samenleving. Deze en andere gezondheidsmonitors vanuit de GGD geven richting aan de groepen en thema's die extra aandacht nodig hebben. De invloed van de coronapandemie is ook nu nog zichtbaar. De coronapandemie heeft een impuls gegeven aan de aandacht voor mentale gezondheid en het belang van een gezonde leefstijl.
Tips om met deze thema's aan de slag te gaan zijn te vinden in de tabbladen ‘Psychische gezondheid’ en ‘Leefstijl’. Daarnaast heeft corona gezorgd voor meer digitale ondersteuningsmogelijkheden. Het Steunpunt Coronazorgen geeft een goed overzicht van mogelijkheden van deze ondersteuning. Niet alleen rondom corona, maar op allerlei gebied, zoals geldzorgen, hulp bij stress of als je op zoek bent naar een luisterend oor. Ook zijn er landelijke instanties die mensen ondersteunen bij post-COVID klachten.