Leefstijl
Onder de dimensie ‘lichaamsfuncties’ van positieve gezondheid, wordt onder andere gekeken naar de leefstijl. Hieronder valt bijvoorbeeld hoe fit iemand is en of iemand voldoende beweegt. Maar ook alcoholgebruik en roken zijn van invloed op de lichaamsfuncties. Bewegen
Regelmatig lichamelijke activiteit bevordert de kwaliteit van leven en kent diverse gezondheidsvoordelen. Matig intensieve lichamelijke activiteit, zoals fietsen of stevig wandelen, heeft al een gunstig effect op de gezondheid als je dit regelmatig doet. Intensieve lichamelijke activiteit, zoals hardlopen, voetballen of tennissen, bevordert bovendien de conditie van hart en longen12.
Bijna de helft van de volwassenen en ouderen in de regio voldoet aan de beweegrichtlijn 2017 van de Gezondheidsraad. Bijna drie op de vijf voldoen aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’ en bijna vier op de vijf voldoen aan het onderdeel ‘bot- en spierversterkende activiteiten’.
Sinds 2016 zien we een daling in het aandeel volwassenen dat voldoet aan de Beweegrichtlijn 2017. Dit komt door een daling in het aandeel dat voldoet aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’; van 66% in 2016 naar 58% in 2022 (zie bovenste figuur). Bij 65-plussers is dit aandeel juist toegenomen van 48% in 2020 naar 51% in 2022. Ook het aandeel 65-plussers dat tenminste 1 keer per week activiteiten waarmee de balans getraind wordt beoefent is licht gestegen ten opzichte van 2020 (van 7% naar 8%).
Ten opzichte van het gemiddelde in Nederland voldoen iets meer volwassenen en ouderen uit Noord- en Oost-Gelderland aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’ en iets minder volwassenen en ouderen aan het onderdeel ‘bot- en spierversterkende activiteiten’. Daarentegen beoefent slechts 8% van de ouderen tenminste 1 keer per week activiteiten waarmee de balans getraind wordt.
Mannen voldoen iets vaker aan het onderdeel ‘150 minuten per week matig intensieve inspanning’ dan vrouwen (zie onderste figuur). Vrouwen voldoen vaker aan het onderdeel ‘bot- en spierversterkende activiteiten’ en beoefenen vaker tenminste 1 keer per week activiteiten waarmee de balans getraind wordt dan mannen.
Verder neemt het percentage volwassenen en ouderen dat voldoet aan de beweegrichtlijn toe wanneer de SEP hoger is. Dit geldt ook voor beide onderdelen.
Van de volwassenen en ouderen in de regio sport 52% minstens één dag in de week. Het gemiddelde in Nederland ligt iets hoger met 54%. Het percentage wekelijkse sporters ligt op hetzelfde niveau als in 2016 en lag in 2020 lager (49%). Verder sporten 18- tot en met 64-jarigen en inwoners met een middel/hoge SEP vaker minstens één keer per week dan 65-plussers en inwoners met een lage SEP.
Ongeveer 28% van de volwassenen en ouderen geeft aan lid te zijn van een sportvereniging. Mannen, 18- tot en met 64-jarigen en inwoners met een middel/hoge SEP geven vaker aan lid te zijn dan vrouwen, 65-plussers en inwoners met een lage SEP.
Na een daling in het aandeel rokers tussen 2012 en 2020, stabiliseert het aandeel rokers nu
Roken
Roken is de leefstijlfactor met veruit de hoogste bijdrage in ziektelast. Dit komt vooral doordat roken een risicofactor is voor onder andere hart- en vaatziekten, (long)kanker en COPD. Een aanzienlijk deel van de sterfte aan hart- en vaatziekten, hartfalen en beroerte wordt veroorzaakt door roken 13.
Van de volwassenen en ouderen in de regio geeft 15% aan (wel eens) te roken. Dit ligt lager dan het gemiddelde in Nederland (17%). Na eerst een daling in het aandeel rokers tussen 2012 en 2020, zien we dat dit aandeel stabiel is gebleven (zie figuur).
35% geeft aan vroeger gerookt te hebben, maar dat nu niet meer te doen. Mannen roken vaker dan vrouwen. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt het percentage rokers af. Ook neemt het percentage rokers af naarmate de SEP hoger is.
Alcoholgebruik
Alcoholgebruik heeft invloed op bijna alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig verschillende aandoeningen, zowel chronische aandoeningen als acute aandoeningen en verwondingen. Het risico op gezondheidsschade door alcohol hangt af van het totale alcoholgebruik van de drinker, maar ook van het drinkpatroon dat iemand heeft. In het algemeen geldt dat hoe hoger de totale consumptie van alcohol is, hoe groter het risico op schade. Daarnaast geldt dat hoe meer alcohol per keer wordt gedronken, hoe ernstiger de gezondheidsschade is 14.
De Gezondheidsraad adviseert aan zowel mannen als vrouwen om geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan één glas per dag 14. Uit de monitor blijkt dat 42% van de volwassenen en ouderen maximaal 1 glas alcoholhoudende drank per dag drinkt. Dit percentage is licht afgenomen ten opzichte van 2020 (43%), maar ligt nog wel hoger dan in 2016 (40%) en 2012 (38%) (zie figuur). Onder 65-plussers zien we een lichte daling: van 54% in 2020 naar 52% in 2022. Bij 18- tot en met 64-jarigen zien we een stabilisatie.
Vrouwen, 65-plussers en inwoners met een lage SEP voldoen vaker aan de alcoholnorm van maximaal 1 glas alcoholhoudende drank per dag dan mannen, 18- tot en met 64-jarigen en inwoners met een middel/hoge SEP.
Zwaar alcoholgebruik verhoogt het risico op gezondheidsschade. We spreken van een zware drinker als vrouwen minimaal 4 glazen en mannen minimaal 6 glazen alcoholhoudende drank bij 1 gelegenheid drinken. Uit de monitor blijkt dat 10% zware drinker is. Vrouwen, 65-plussers en inwoners met een lage SEP zijn minder vaak zware drinkers dan mannen, 18- tot en met 64-jarigen en inwoners met een middel/hoge SEP.
De stijging tussen 2012 en 2020 in het aandeel volwassenen en ouderen dat voldoet aan de alcoholnorm van maximaal 1 glas per dag, is niet doorgezet
Aan de slag
Het GALA richt zich ook specifiek op het stimuleren van een gezonde leefstijl en vitaal ouder worden. Maak gezond gewoon door regelmatig aandacht te vragen voor gezonde initiatieven, bijvoorbeeld door aan te sluiten bij landelijke campagnes zoals Fit op jouw manier, IkPas of Stoptober. Of zet in op de uitvoer van de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) en faciliteer de toeleiding naar lokaal beweegaanbod. De inzet van een combinatiefunctionaris kan het sport-, beweeg- en cultuuraanbod versterken en mensen naar aanbod toe leiden. Meer algemene informatie, effectieve interventies en handelingsperspectieven rondom bewegen zijn te vinden op het Loket Gezond Leven of via Kenniscentrum Sport en Bewegen.
Is er meer nodig voor een bepaalde groep of buurt? Kies dan voor een integrale en planmatige aanpak, zoals de gezonde wijkaanpak of de integrale aanpak van sport en bewegen, roken of alcohol.
Gerichter aan de slag met sport en bewegen voor de doelgroep 65-plussers? Het Wat werkt-dossier ouderen en bewegen beschrijft een effectieve aanpak om ouderen meer te laten bewegen. Kenniscentrum Sport en Bewegen biedt ook informatie en producten, zoals een whitepaper 65+ in beweging en een inspiratiesheet 65+ in beweging.