Psychische gezondheid
Voelt iemand zich gelukkig? Ervaart iemand een gevoel van stress en op welke gebieden? Hoe gaat iemand om met verandering en heeft iemand wel eens nare gedachten? In de domeinen ‘mentaal welbevinden’, ‘zingeving’ en ‘kwaliteit van leven’ van positieve gezondheid, komen verschillende aspecten van psychische gezondheid terug.
Mentaal welbevinden
Psychische klachten zijn gemeten aan de hand van de MHI-5. Eén op de zes volwassenen en ouderen heeft last van psychische klachten. Het gemiddelde in Nederland is iets hoger: ruim 1 op de 5. Vrouwen, volwassenen en mensen met een lage SEP hebben vaker last van psychische klachten dan mannen, 65-plussers en mensen met een middel/hoge SEP.
Psychische stoornissen horen bij de groep ziekten die de grootste ziektelast veroorzaken 9. Angststoornissen en depressiviteit zijn psychische stoornissen die het meest voorkomen in de samenleving. Deze aandoeningen kunnen mensen ernstig beperken in hun functioneren 10. Voor screening op angst en depressie is gebruik gemaakt van de Kessler-10 vragenlijst. In de regio Noord- en Oost-Gelderland loopt 42% van de volwassenen en ouderen een matig risico en 8% een hoog risico op een angststoornis of depressie. Het aandeel volwassenen en ouderen met een hoog risico op een angststoornis of depressie is in Nederland gemiddeld iets hoger (10%). Verder hebben vrouwen en volwassenen vaker een hoog risico op een angststoornis of depressie dan mannen en 65-plussers (zie rechterfiguur). Mensen met een lage SEP hebben een 2 keer zo hoog risico op een angststoornis of depressie als mensen met een middel/hoge SEP.
Onder jongvolwassenen (18-34 jaar) is het percentage met een hoog risico op een angststoornis of depressie sterk toegenomen van 8% in 2020 naar 14% in 2022.
Het percentage volwassenen met een hoog risico op een angststoornis of depressie is toegenomen van 5% in 2012 naar 9% in 2022. Onder 65-plussers is dit percentage gelijk gebleven (4%). Onder jongvolwassenen (18-34 jaar) is de stijging het grootst: van 6% in 2012 naar 14% in 2022 (zie linkerfiguur). 12% van de volwassenen en ouderen had (de afgelopen 12 maanden) een stemmingsstoornis en 11% een angststoornis. Zowel de prevalentie van stemmingsstoornissen als angststoornissen is onder 18- tot en met 64-jarigen toegenomen ten opzichte van 2020: stemmingsstoornissen van 11% naar 13% en angststoornissen van 9% naar 12%. Van de 18- tot en met 64-jarigen had 19% te maken met overspannenheid en/of een burn-out. Dit is toegenomen ten opzichte van 2020 (14%). Vrouwen, volwassenen en mensen met een lage SEP hadden vaker te maken met een stemmingsstoornis, angststoornis en/of overspannenheid/burn-out dan mannen, 65-plussers en mensen met een middel/hoge SEP.
Geluk
81% van de volwassenen en ouderen geeft aan dat zij zich in de afgelopen vier weken vaak tot voortdurend gelukkig voelden. Dit is iets hoger dan gemiddeld in Nederland (76%). Mannen, 65-plussers en mensen met een middel/hoge SEP voelen zich vaker gelukkig dan vrouwen, volwassenen en mensen met een lage SEP.
Veerkracht
Binnen het concept positieve gezondheid wordt gezondheid onder andere gezien als de kracht van mensen om zich aan te passen aan wat zich in het leven voordoet. Veerkracht is het vermogen om te herstellen van stress en tegenslagen. Om veerkracht te meten is gebruik gemaakt van de Vita-16. Van de volwassenen en ouderen in de regio heeft 52% een (zeer) hoge veerkracht. Dit is iets hoger dan gemiddeld in Nederland (50%). Mannen, 65-plussers en mensen met een middel/hoge SEP hebben vaker een (zeer) hoge veerkracht dan respectievelijk vrouwen, volwassenen en mensen met een lage SEP.
Stress
Stress is van invloed op zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid. Zo kan chronische stress leiden tot overspannenheid, een burn-out, overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten, een minder sterk immuunsysteem, slapeloosheid en depressie 11 . Van de volwassenen en ouderen in de regio geeft 17% aan (heel) veel stress te ervaren. Dit is een lichte toename ten opzichte van 2020 (15%). Het gemiddelde in Nederland ligt hoger (21%). Vrouwen, volwassenen en mensen met een lage SEP ervaren vaker (heel) veel stress dan mannen, 65-plussers en mensen met een middel/hoge SEP. 18- tot en met 34-jarigen ervaren het vaakst (heel) veel stress.
Stress kan verschillende oorzaken hebben. Bij volwassenen en ouderen in de regio zijn de belangrijkste stressfactoren: werk (10%), gezondheid (7%), geldzaken (6%) en familie of vrienden (6%). Voor 18- tot en met 34-jarigen zijn de belangrijkste stressfactoren: werk (19%), geldzaken (13%), studie (11%), familie of vrienden (9%) en gezondheid (9%).
Suïcidegedachten
In 2020 is de 3e landelijke agenda suïcidepreventie opgesteld met als doel het aantal suïcides in Nederland te verminderen. Mensen die hulp nodig hebben, kunnen anoniem contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Van de volwassenen en ouderen in de regio heeft 91% nog nooit serieus gedacht aan het maken van een eind aan hun leven en 9% heeft hier een enkele keer tot heel vaak in de laatste 12 maanden aan gedacht.
Gemiddeld in Nederland heeft 89% nooit serieus over suïcide nagedacht en 11% een enkele keer tot heel vaak. Volwassenen geven bijna 2 keer zo vaak aan suïcidegedachten te hebben als 65-plussers. Bij jongvolwassenen (18-34 jaar) komen deze gedachten het vaakst voor (17%). Ook onder mensen met een lage SEP is het percentage met suïcidegedachten hoger dan onder mensen met een middel/hoge SEP.
17% van de 18- tot en met 34-jarigen heeft ooit serieus over suïcide nagedacht
Aan de slag
Mentale gezondheid heeft meer aandacht gekregen door de coronapandemie. Het versterken van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid is een van de doelstellingen in het GALA. Op het Loket Gezond Leven staat meer informatie voor gemeenten die aan de slag willen met mentale gezondheid. Het RIVM heeft een overzicht gemaakt van effectieve interventies en beleid rondom mentale gezondheid.
De landelijke aanpak ‘Mentaal Gezond van ons allemaal’ geeft concrete voorbeelden om de mentale gezondheid van inwoners van gemeenten te bevorderen. Hierin is specifieke aandacht voor werkenden en kwetsbare inwoners (zoals kwetsbare ouderen en personen in een kwetsbare sociaaleconomische positie). Gemeenten kunnen regelmatig aandacht vragen voor mentale gezondheid en verwijzen naar betrouwbare informatie, zodat dit bespreekbaar wordt en laagdrempelige ondersteuning te vinden is. Goede voorbeelden zijn de campagne 'Hey, het is oké’, onderdeel van het Meerjarenprogramma Depressiepreventie van het Trimbos-instituut, en de informatie op mentaalvitaal.nl.